dict-mn

Бүтээлийн тухай

Энэхүү толь нь 39 мянга орчим үндэс үгтэй бөгөөд үйл үндэс бүрээс ядаж 4 нэр үг үүснэ гэвэл нийт 217 мянган үүсмэл нэр үг, 408 мянган үүсмэл үйл үг, тэдгээрийн хувилал болох хамгийн багадаа 250 сая үгийн сантай.

Монгол үгийн алдаа шалгах толийг 2001 оноос эхлэн өдийг хүртэлх 10,000 цагийн турш дараах толиудыг ашиглан хөгжүүлж ирлээ:

1. Монгол хэлний товч тайлбар толь
2. Монгол бичгийн хадмал толь
3. Монгол хэлний хадмал толь
4. Монгол үсгийн дүрмийн толь
5. Монгол хэлний их тайлбар толь
6. Монгол хэлний зөв бичих дүрмийн журамласан толь

< ижил бичлэгтэй ондоо утгатай болон давхцаж орсон үгс

Тольд зөвхөн түгээмэл ашиглагддаг гадаад (орос, хятад, төвд, санскрит) үгсийг оруулсан болно.

1. Firefox интернет хөтөч дээр ашиглах
2. LibreOffice баримт бичиг боловсруулагч дээр ашиглах
3. 1. LibreOffice тольд шинэ үг нэмэх
4. Sublime Text код засварлагч дээр ашиглах
5. TeXstudio засварлагч дээр ашиглах
6. Adobe InDesign хэвлэлийн эх бэлтгэгч дээр ашиглах
7. Thunderbird захидал боловсруулагч дээр ашиглах
8. SeaMonkey захидал боловсруулагч интернет хөтөч дээр ашиглах
9. Emacs код засварлагч дээр ашиглах

Тольд орсон зарим үгсийн бичлэгийн талаар

Эрдэмтэн Ц. Дамдинсүрэн нарын “Монгол үсгийн дүрмийн толь”-оос ялгаатай орсон монгол үгсийг жагсаавал:

Ашиглах заавар

Уг толь нь юникод (UTF-8) стандартад нийцүүлэн бүтээгдсэн тул толийг ашиглахдаа Windows/Mac OS/Linux үйлдлийн системүүдэд дагалдаж ирэх монгол кирилл үсгийн гарын үндсэн драйверыг ашиглахыг зөвлөж байна.

Учир нь гарын үндсэн бус зарим драйверууд хэдийгээр юникод стандартыг хангах боловч өүйё үсгүүдийн кодууд нь тогтсон стандартаас зөрөөтэй байдаг тул таны оруулсан үг зөв мэт харагдах авч алдаанд тооцогдох болно.

Уг толь нь hunspell алдаа шалгагчийн 1.3.3-аас хойших хувилбаруудад ажиллана.

Firefox болон LibreOffice дээр түгээмэл ашиглагдаж байгаа төдийгүй үгийн алдаа шалгагч программ болох hunspell дэмждэг дурын программд энэхүү толийг ашиглаж боломжтой. Hunspell дэмждэг зарим программаас дурдвал:

1. .NET
2. Chrome
3. Chromium
4. Emacs
5. Firefox
6. gedit
7. Illustrator
8. InDesign
9. Inkscape
10. JetBrains editors (IntelliJ IDEA, PyCharm, CLion, WebStorm, TeXiFy IDEA, ….)
11. Kile
12. LibreOffice
13. LyX
14. Notepad++
15. OpenOffice
16. Opera
17. QuarkXPress
18. Scribus
19. SDL Trados
20. SeaMonkey
21. Sublime Text
22. Texmaker
23. TeXnicCenter
24. TeXstudio
25. TeXworks
26. Thunderbird
27. WinShell

Интернет хөтөч болох Firefox, баримт боловсруулагч LibreOffice, код засварлагч Sublime Text, хэвлэлийн эх бэлтгэгч Adobe InDesign болон LaTeX файл засварлагч TeXstudio программуудад энэхүү толийг хэрхэн ашиглахыг үзүүлье.

Firefox интернет хөтөч дээр ашиглах

Firefox интернет хөтчид монгол үгийн алдаа шалгагчийг дараах байдлаар идэвхжүүлнэ.

1. firefox.com хаягаар хандаж интернет хөтчөө татан авч суулгана.

2. Үүний дараа алдаа шалгах толио татаж авна. Ингэхдээ дараах 2 төрлийн аргын аль нэгийг ашиглаарай:
   1. https://addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/dict-mn/ хаягаар хандах
   2. Эсвэл хөтчийнхөө Add-ons цэсийг сонгоод хайх талбарт монгол хэмээн бичиж хайгаарай
      
      

3. Ийнхүү нээгдэх хуудаснаас + Add to Firefox гэсэн товчлуурыг дарж суулгах хүсэлт илгээнэ.
   

4. Ингэхэд хөтчийн дээд талд гарч ирэх жижиг цонхноос Add гэсэн товчийг дарж суулгана.
   

5. Ийнхүү ашиглахад бэлэн боллоо.
   

6. Одоо бичих талбарт оруулсан бичвэрийн тань алдаа шалгагдах болно.
   

LibreOffice баримт бичиг боловсруулагч дээр ашиглах

Бичиг баримт боловсруулагч программд монгол үгийн алдаа шалгахын тулд дараах зааврыг дагаарай.

1. https://www.libreoffice.org хаяг уруу орж программаа татаж авч суулгана.

2. Үүний дараа dict-mn.oxt файлаа татаж авна. Эсвэл
   1. LibreOffice анх нээгдэх үеийн цонхны зүүн доод буланд байх Extensions товчийг сонгоод (5-р алхамд үзүүлсэн зураг)
   2. нээгдэх хуудаснаас mongolian хэмээн хайж толио татаж авна.

3. Татаж авсан файлаа ажиллуулж, суулгана.
   
   

4. Суулгасны дараа Close товчийг дараад Restart Now товчийг бас дарж программаа дахин эхлүүлээрэй.
   

5. Ийнхүү программ дахин нээгдэх үед Writer Document товчийг сонгоно
   

6. Монгол үгийн алдаа шалгагчийг үндсэн шалгагч болгохын тулд
   1. LibreOffice > Preferences... (Mac OS) эсвэл Tools > Options... (Windows) цэсийг сонгоод
   2. Доорх зурагт үзүүлсэнчлэн Language Settings > Languages гэж ороод
   3. Default Languages for Documents дотор Western: Mongolian Cyrillic гэж сонгоод
   4. OK товчийг дарна
      
7. Ийнхүү ашиглахад бэлэн боллоо.

LibreOffice тольд шинэ үг нэмэх

LibreOffice 6.0 хувилбараас эхлэн хэрэглэгч тольд шинэ үндэс үгийг хувиллын хамтаар оруулах боломжтой болсон юм. Үүнийг хэрхэн хийхийг үзүүлье.

1. Алдаатай үг дээр хулганынхаа баруун товчийг дарж жижиг цонхыг нээнэ. Уг жижиг цонхноос Spelling... гэдгийг сонгоно.
   

2. Улмаар нээгдэх жижиг цонхноос Options... товчийг дарж дахин жижиг цонх нээнэ
   

3. Одоо New товчийг дарж шинэ толь үүсгэнэ
   

4. Name гэдэгт дурын нэр өгнө, Language гэдэгт Mongolian Cyrillic гэж сонгоод OK товч дараад сая үүсгэсэн толио Edit хийнэ
   

5. Нээгдэх цонхны Word нүдэнд оруулахыг хүссэн үгийн үндсийг (хэрэв үйл үг бол үйлт нэрийн “х”-гүй төлөвийг оруулна: оруул, оруулах, оруулчих), Grammar By нүдэнд тольд буй гэхдээ оруулах үгтэй хувилал төстэй үгийг бичнэ
   

6. Дээрх жишээнд уусгалт нь уусалт, геоэкологи нь экологи хэмээх үгүүдтэй хувиллын хувьд дүйх юм. Ийнхүү уусгалт гэсэн үгийн бүх хувиллууд (уусгалтын, уусгалтыг, уусгалтад, …) тольд орлоо.

Sublime Text код засварлагч дээр ашиглах

1. Sublime Text татан авч суулгана.
2. Preferences > Package Control гэж ороод Package Control: Install Package гэж сонгоно.
3. Улмаар гарч ирэх цонхонд mongolian гэж хайгаад Language - Mongolian багцыг сонгоно.
4. Sublime Text программын баруун доод хэсэгт суулгаж буй мэдээлэл гарах бөгөөд монгол хэлний багцыг суулгаж дуусмагц
5. View > Spell Check гэдгийг идэвхжүүлнэ.
6. View > Dictionary > Language - Mongolian > mn_MN гэдгийг сонгоно.
7. Ийнхүү ашиглахад бэлэн боллоо.

TeXstudio засварлагч дээр ашиглах

1. TeXstudio программаа татаж аваад суулгана.

2. Толио эндээс татаж аваад дурын газраа шинэ хавтас үүсгэн задална.

3. Программаа нээгээд Preferences... > Language Checking (Mac OS) эсвэл Options > Configure TeXstudio > Language Checking (Windows) гэж ороод
4. Spelling Dictionary Directories: гэдэгт задалж хуулсан хавтсаа зааж өгөөд (Windows системийн хувьд толио Program Files > texstudio > dictionaries гэсэн хавтаст хуулсан бол энэ тохиргоог хийхгүй)

5. Default Language гэдэгт mn_MN гэдгийг сонгож өгнө.
   

6. Ийнхүү ашиглахад бэлэн болов.
   

Adobe InDesign хэвлэлийн эх бэлтгэгч дээр ашиглах

1. Толио эндээс татаж авна.

2. Татаж авсан zip файлаа mn_MN хавтаст задалж хуулна.

3. Татаж авсан файлаа Program Files > Adobe > Adobe InDesign 2021 > Resources > Dictionaries > LILO > Linguistics > Providers > Plugins2 > AdobeHunspellPlugin хавтас уруу орно.

4. Одоо хуулагдсан mn_MN хавтсаа Dictionaries хавтаст буулгана.

5. Дараа нь Info.plist файл нээгээд SpellingService, HyphenationService, UserDictionaryService хэсэг тус бүрд <string>mn_MN</string> гэсэн мөрийг нэмж оруулна.

6. Программаа нээж, бичих талбар үүсгэнэ.

7. Ингэхэд баруун талд байрлах Properties цэсэд шинээр Paragraph Styles үүсгэнэ.

8. Дараа нь шинээр үүсгэсэн загвараа засварлана.

9. Ийнхүү шинээр нээгдэх цонхны Advanced Character Formats талбарыг сонгоод Language хэсэгт Mongolian хэмээн сонгож хадгалаад цонхоо хаана.

10. Одоо бичвэр оруулан шалгахдаа Dynamic Spelling идэвхжүүлнэ. Ингэхийн тулд хулганынхаа баруун товчийг дараад Spelling > Dynamic Spelling хэсгийг сонгоно.

11. Ийнхүү ашиглахад бэлэн боллоо.

Thunderbird имэйл боловсруулагч программ дээр ашиглах

1. Программаа нээж, Tools > Add-ons гэж ороод хайх талбарт mongolian хэмээн хайна.
2. Хайлтад гарч ирэх Mongolian Spellchecking Dictionary гэдгийн хажууд байрлах Add to Thunderbird товчийг дарна.
3. Улмаар баруун дээд буланд гарч ирэх цонхноос Add товчийг дарж толио суулгана.
4. Захидал бичих талбарт хулганынхаа баруун товчийг дарж Languages > Mongolian хэмээн сонгоно.
5. Ийнхүү ашиглахад бэлэн боллоо.

SeaMonkey имэйл боловсруулагч интернет хөтөч дээр ашиглах

1. Программаа нээж, Tools > Add-ons Manager гэж орно.
2. Улмаар Get Add-ons гэж ороод баруун талд байрлах Browse all add-ons > гэсэн товчийг дарна.
3. Гарч ирэх цонхны хайлтын талбарт mongolian хэмээн бичихэд санал болгох Mongolian Spellchecking Dictionary гэснийг сонгоно.
4. Ийнхүү Add to SeaMonkey товчийг дарна.
5. Улмаар гарч ирэх цонхноос Install Now товчийг дарж толио суулгана.
6. Бичих талбарт хулганынхаа баруун товчийг дарж Languages > Mongolian хэмээн сонгоно.
7. Ийнхүү ашиглахад бэлэн боллоо.

Emacs код засварлагч дээр ашиглах

Emacs программ дээр монгол үгийн алдаа шалгагч программыг идэвхжүүлэхийн тулд дараах тохиргоог хийнэ.

1. ~/.emacs буюу ~/.emacs.d/init.el тохиргооны файлаа нээнэ.
2. Дараах кодыг оруулна: англи болон монгол үгийн алдааг зэрэг шалгахаар ~/Library/Spelling хавтаст mn_MN болон en-GB толиудыг хуулсан байгаа гэж ойлгоё. Тэгвэл

(with-eval-after-load "ispell"
  (setenv "DICPATH" "~/Library/Spelling")
  (setenv "LANG" "mn_MN")
  (setq ispell-program-name "/usr/local/bin/hunspell")
  (setq ispell-dictionary "mn_MN,en-GB")
  (setq ispell-personal-dictionary "~/.hunspell_personal")
  (ispell-set-spellchecker-params)
  (ispell-hunspell-add-multi-dic "mn_MN,en-GB"))

Ийнхүү программ дахин ачаалмагц алдаа шалгахад бэлэн болно. Алдаа шалгагчийг tex файл нээгдэхэд автоматаар ачаалдгаар тохируулж болно, эсвэл M-x flyspell-mode хэмээн идэвхжүүлж болно.

Зөв бичигдэв (https://zuv.bichig.dev) төслийг дэмжсэнд баярлалаа!

paypal.me/dictbataak